Paratoi eich tîm ar gyfer ymchwil yn y Gymraeg

Nid yw bob amser yn bosibl cael siarad Cymraeg rhugl mewn tîm o ymchwilwyr defnyddwyr ac ymarferwyr dylunio eraill sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr.

Y cam cyntaf yw deall y bylchau yng ngallu a sgiliau eich tîm, gan gynnwys:

• a ydych chi’n gallu cyfathrebu yn Gymraeg, a sut
• yr hyder sydd gennych a’r meysydd rydych chi’n gyffyrddus â nhw

Er enghraifft, gallai eich ymchwilydd defnyddiwr profiadol fod yn siaradwr Cymraeg rhugl, ond nid yw'n teimlo'n gyfforddus yn hwyluso cyfweliadau yn Gymraeg.

Trwy ddeall eich gallu, gallwch benderfynu:

• addasu eich dull a'ch methodoleg
• cynnwys cydweithwyr i gynnal neu gefnogi gyda sesiynau
• cael help gan gyfieithydd neu ddehonglydd

Pennwch ddisgwyliadau clir a realistig gyda'ch tîm, rhanddeiliaid a chyfranogwyr am yr hyn y gallwch chi ei wneud.

Manteisiwch i'r eithaf ar wahanol gryfderau eich tîm, a gofynnwch am gymorth i lenwi eich bylchau sgiliau.

Ystyriwch sut mae cynnwys y Gymraeg yn eich ymchwil yn effeithio ar amseriad eich prosiect.

Ymchwilio i bynciau sensitif a chymhleth yn Gymraeg

Dim ond ymarferwyr hyfforddedig a phrofiadol ddylai gynnal ymchwil sensitif a chymhleth.

Mae angen i chi fod yn siaradwr Cymraeg hyderus er mwyn osgoi rhoi eich hun neu eich cyfranogwr mewn sefyllfa lle:

• nad ydych yn deall y rhan fwyaf o iaith eich cyfranogwr
• mae cyfathrebu'n anodd am bwnc sydd eisoes yn sensitif
• ni allwch gynnig y cymorth sydd ei angen ar y cyfranogwr

Gall hyn niweidio eich ymchwil, y cyfranogwr, neu hyd yn oed chi’ch hun.

Mae ymchwil defnyddwyr yn dasg i'r tîm cyfan.

Ond efallai na fyddwch yn gweithio mewn tîm amlddisgyblaethol lle mae eich ymchwilydd defnyddiwr neu rywun arall yn siarad Cymraeg rhugl.

Ar ôl i chi ddeall gallu eich tîm, gofynnwch am y sgiliau a'r adnoddau sydd eu hangen arnoch o'r dechrau. Efallai yr hoffech chi feddwl am ffyrdd gwahanol o gael gafael arnyn nhw hefyd.

Er enghraifft, gallwch geisio dod o hyd i gydweithwyr gyda'r sgiliau Cymraeg sydd eu hangen arnoch sy'n hapus i helpu mewn ffyrdd gwahanol. Gall hyn gynnwys cyfieithwyr, cyfieithwyr ar y pryd, swyddogion iaith Gymraeg neu ymarferwyr dylunio eraill sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr.

Ystyriwch sut i gynnwys a gweithio'n agos gyda nhw, yn enwedig os nad ydyn nhw'n gyfarwydd â gweithio mewn ffyrdd ystwyth sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr. 

Gall fod galw mawr am ymchwilwyr defnyddwyr ac ymarferwyr eraill sy'n siarad Cymraeg, ac efallai y bydd yn rhaid iddyn nhw gefnogi sawl prosiect ar unwaith heb sôn am eu llwyth gwaith eu hunain.

Gall disgwyl gormod gan y siaradwyr Cymraeg yn eich tîm effeithio ar:

• lefelau straen eich tîm
• ansawdd yr ymchwil
• ansawdd yr allbynnau yn Gymraeg

Gallant golli golwg ar y cyd-destun neu’r prosesau, neu gall y systemau pwysig sy'n sicrhau ansawdd eich ymchwil gael eu cyfaddawdu.

Gall eich tîm lwyddo os byddwch yn sicrhau bod digon o amser gennych ar gyfer cyflawni’r gwaith fel bod yr ymchwilydd yn deall ac yn cefnogi'r strategaeth a'r paratoadau ehangach, nid yn unig gyda thasgau a gweithgareddau penodol.

Archwiliwch wahanol ffyrdd o gofnodi profiadau defnyddwyr Cymraeg, ac addasu'r fethodoleg yn dibynnu ar eich nodau, anghenion a gallu.

Er enghraifft, efallai na fydd eich ymchwilydd defnyddiwr yn siarad Cymraeg rhugl, ond gallai arolwg wedi'i gyfieithu fodloni eich nodau a'ch anghenion. Gall cyfieithydd neu gydweithiwr arall eich helpu i'w gynhyrchu'n ddwyieithog, a dadansoddi'r ymatebion a'r mewnwelediadau.

Gallwch hefyd ddatblygu gwahanol adnoddau i gefnogi cyfieithu'r ymatebion, gan gynnwys templedi, rhestrau geiriau a phatrymau.

Os ydych chi’n bwriadu cyfweld â chyfranogwyr, ystyriwch:

• a ydych yn fwy cyfforddus gyda sgwrs strwythuredig iawn
• recordio'r sesiwn fel y gallwch ei hadolygu'n ddiweddarach, gan gynnwys yr iaith
• os gall rywun eich cefnogi i gymryd nodiadau

Os ydych chi’n profi cynnyrch neu wasanaeth, ystyriwch:

• a ydych yn cynnal rowndiau profi ar wahân ar gyfer y Gymraeg a'r Saesneg
• ym mha gyfnodau o ddatblygiad y mae angen i chi eu profi

Fel gydag unrhyw ymchwil, mae'n arfer da ymgyfarwyddo ag unrhyw derminoleg y gall eich cyfranogwyr ei defnyddio, yn enwedig os yw’n bwnc arbenigol neu dechnegol.

Byddwch yn ymwybodol y gallai fod yn well gan gyfranogwyr ddefnyddio terminoleg Saesneg wrth siarad yn Gymraeg, a'r gwrthwyneb.