Prosiect Braenaru Gofal Sylfaenol: adroddiad darganfod – ehangu mynediad at gofnodion

5.4 Mae ehangu mynediad at gofnodion i ddinasyddion yn cynnig heriau a buddion

Mae cofnod iechyd dinesydd a ddelir gan feddyg teulu yn cynnwys gwybodaeth fwy cyfoethog nag unrhyw fath arall o gofnodion iechyd, o ganlyniad i rôl ganolog ymarfer cyffredinol mewn cysylltiadau dinasyddion â’r system iechyd ar hyd eu hoes. Fel y cyfryw, mae’n cynnwys gwybodaeth bersonol sensitif iawn. Mae pawb yn cytuno y dylai mynediad ato gael ei reoli’n ofalus.

Mae’r Rheoliad Cyffredinol ar Ddiogelu Data (GDPR) yn rhoi’r hawl i unigolion gael mynediad at eu cofnodion iechyd eu hunain. Maen nhw’n cael mynediad trwy gais ffurfiol i’r practis, ac mae’r wybodaeth a drosglwyddir yn gipolwg a gymerwyd ar yr adeg honno.

Bu’n bosibl i ddinasyddion gael mynediad at grynodeb o’u cofnod iechyd ar-lein ar sail barhaus ers peth amser. Mae hyn yn rhoi gwybodaeth sylfaenol i ddinasyddion am:

eu cyflyrau neu ddiagnosis
eu meddyginiaethau
eu halergeddau
eu himiwneiddiadau
canlyniadau eu profion
eu gwerthoedd (er enghraifft, pwysedd gwaed)
gwybodaeth sylfaenol am weithdrefnau, atgyfeiriadau ac ymgynghoriadau
eu demograffeg

Gall dinasyddion ofyn i’w practis am gael y mynediad ar-lein hwn at eu cofnodion cryno. Gall practisiau unigol hefyd ddewis sicrhau bod y mynediad hwn ar gael yn rhagweithiol i ddinasyddion cofrestredig ar sail unigol neu ehangach. Dim ond tri o’r practisiau a gyfwelom oedd wedi gwneud hynny. Mae hyn yn enghraifft o fynediad ar gyfer dinasyddion sy’n amrywio ledled Cymru.

Amlinellodd cyfweliadau â staff practisiau a’r rhai hynny â diddordeb mewn gwasanaethau meddyg teulu yr heriau a’r buddion posibl sy’n gysylltiedig â darparu mynediad o ryw fath at gofnodion ar-lein i bob dinesydd.

Roedd yr heriau’n cynnwys y canlynol:

mae’r meddyg teulu’n gyfrifol yn gyfreithiol am y data ac yn ysgwyddo risg unrhyw achosion o fynediad diawdurdod at ddata
mae sgrinio cofnod iechyd llawn i olygu unrhyw wybodaeth na ddylent ei rhannu yn rhoi baich gweinyddol ar feddygon teulu
mae’n anodd penderfynu pwy ddylai gael mynediad at y cofnod iechyd ac ym mha amgylchiadau
gallai unigolion sy’n cysylltu â’u practis i holi ynghylch y wybodaeth mewn cofnodion neu ei herio gynyddu’r galw
gallai cynnwys cofnod achosi i ddinasyddion wneud cwynion neu gymryd camau cyfreithiol
gallai unigolion gael at wybodaeth sy’n achosi llawer o ofid iddynt
gallai pobl sydd mewn perthynas orfodaethol fod mewn mwy o berygl o niwed os bydd partner camdriniol yn cael mynediad at y cofnod iechyd ac yn gweld bod y gamdriniaeth wedi cael ei datgelu i weithiwr iechyd proffesiynol

Roedd y buddion yn cynnwys y canlynol:

mae’r wybodaeth am yr unigolyn a dylai fod ar gael iddo fel mater o egwyddor
gall mynediad at gofnodion iechyd helpu unigolion i fod yn fwy rhagweithiol o ran eu hiechyd a’u gofal eu hunain, sy’n cefnogi model gofal sylfaenol Cymru
potensial i unigolion ddewis gyda phwy maen nhw’n rhannu gwybodaeth, gan roi mwy o reolaeth iddynt a gwella canlyniadau iechyd mewn sefyllfa lle nad oes gan weithiwr proffesiynol fynediad at y wybodaeth honno a byddai meddu arni’n golygu gofal mwy diogel ac effeithlon
llai o alw ar feddygfeydd, er enghraifft gan unigolion sy’n gwirio canlyniadau profion, cofnodion brechlynnau neu hanes meddygol ar eu cyfer nhw eu hunain
caniatáu i unigolion sylwi ar wallau yn eu cofnodion eu hunain, a allai fod wedi effeithio ar y gofal a gânt, yswiriant neu gyfleoedd am swyddi

Dim ond tri o’r meddygfeydd a oedd yn rhan o’r astudiaeth hon oedd wedi galluogi eu holl gleifion cofrestredig i gael mynediad at gofnodion cryno. Nid oedd y meddygfeydd hyn wedi sylwi ar unrhyw alw ychwanegol nac anfanteision eraill yn sgil galluogi rhannu cofnodion. Fodd bynnag, gwnaethant gydnabod bod ymwybyddiaeth dinasyddion o’r mynediad yn lleiafsymiol, ac nid oeddent yn sicr faint o gleifion oedd yn ei ddefnyddio.

Gofynnom i’r dinasyddion a gymerodd ran a oedd ganddynt ddiddordeb mewn gweld eu cofnodion meddygol, ond roedd deuoliaeth teimlad yn ei gylch yn gyffredinol. Er eu bod yn credu ei bod yn synhwyrol gwybod eu hanes iechyd, roedd ganddynt amheuon ynglŷn â gweld unrhyw beth annisgwyl neu a fyddai’n peri iddynt herio pa mor agored oedd eu meddyg teulu.

Ni wnaethom ofyn yn uniongyrchol ynglŷn ag ymwybyddiaeth o’r GDPR a hawliau cleifion i weld y data a ddelir amdanynt, ond roedd atebion tri o’r cyfranogwyr yn dangos ymwybyddiaeth o hawliau a chydymffurfio a gafwyd trwy eu gwaith.

Pan ofynnwyd iddynt am berchnogaeth ar gofnodion iechyd, roedd dinasyddion yn credu’n gryf fod gan bractisiau gyfrifoldeb i gynnal, storio a diogelu eu cofnodion. Roeddent yn teimlo y dylai gweithwyr iechyd proffesiynol eraill sy’n ymwneud â’u gofal – fel deintyddion, fferyllwyr, optometryddion a ffisiotherapyddion – allu cael at wybodaeth berthnasol yn unig o’u cofnodion ar sail achosion unigol. Roeddent yn disgwyl cael gwybod am unrhyw geisiadau gan drydydd partïon i gael at eu cofnodion.

Mae’r weledigaeth a amlinellir yn y model gofal sylfaenol ar gyfer Cymru wedi’i seilio ar y ffaith bod unigolion yn derbyn gofal gan ystod ehangach o weithwyr proffesiynol, yn ddi-dor, ar draws ffiniau sefydliadol. Roedd y rhan fwyaf o randdeiliaid yn cytuno bod mynediad ehangach at wybodaeth yng nghofnod iechyd y meddyg teulu yn ganolog i ddarparu gofal diogel, effeithiol ac effeithlon.

Roedd yn amlwg o’r rhanddeiliaid hynny sy’n cynrychioli gweithwyr iechyd proffesiynol nad ydynt yn gweithio ym maes ymarfer cyffredinol bod lefelau mynediad presennol yn amrywio ar draws proffesiynau ac ardaloedd daearyddol.

Dywedodd fferyllwyr eu bod yn gallu cael at gofnod cryno ac y byddai mwy o fanylion yn eu helpu â’u rôl sy’n ehangu mewn gofal sylfaenol. Dywedodd gweithwyr ym maes deintyddiaeth ac optometreg nad oes ganddynt fynediad ar hyn o bryd a bod arnynt ei angen i ddarparu gofal mwy effeithiol a diogel.

Dywedodd Pwyllgor Ymarferwyr Cyffredinol Cymru y bwriedir ymestyn mynediad at gofnodion cryno i ddeintyddiaeth ac optometreg. Mae hyn yn eithrio gweithwyr iechyd proffesiynol cymunedol a gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd o hyd. Dywedodd yr holl gynrychiolwyr o’r grwpiau hyn mai rhannu gwybodaeth yw’r her fwyaf sy’n wynebu gwaith amlbroffesiynol.

Canfuom fod mynediad gweithwyr iechyd proffesiynol cymunedol at gofnodion yn amrywio’n ddaearyddol. Er enghraifft, clywsom fod gan nyrsys ardal y siaradom â nhw mewn un clwstwr yn ne Cymru fynediad llawn at gofnodion, ond nid oedd mynediad gan rai mewn clwstwr cyfagos. Y rheswm am hyn yw oherwydd bod mynediad yn cael ei reoli ar lefel practis unigol.

Clywsom hefyd fod nifer o sgyrsiau am unigolyn yn digwydd rhwng gweithwyr proffesiynol sy’n gweithio i sefydliadau gwahanol (er enghraifft, rhwng meddygon teulu, parafeddygon, nyrsys ardal a therapyddion galwedigaethol), ond nad oes system i gofnodi’r hyn a ddywedwyd yn y drafodaeth.

Nesaf: Mae mynediad at wasanaethau meddygon teulu yn parhau i fod y brif her i ddinasyddion